TÜM DÜNYADA “JEAN” OLARAK BİLİNEN PANTOLONLARA BİZ NEDEN “KOT” DİYORUZ? SAĞLAM BİR PAMUKLU KUMAŞ OLAN DENİMDEN YAPILMIŞ BİR PANTOLON TÜRÜ OLAN KOT PANTOLONLARIN TARİHİ ABD VE ALTINA HÜCUM DÖNEMİNE TARİHLENSE DE OSMANLI TARİHİNİN BABASI OLARAK ANILAN PROF. DR. HALİL İNALCIK’A GÖRE DENİM KUMAŞIN ANAVATANI DENİZLİ OLABİLİR.

İndigo boya kullanılarak elde edilen mavi renkle karakterize edilen, dayanıklılıkları ve çok yönlülükleri ile halen moda kültüründe popülerliğini koruyan kot pantolonların tarihi, ünlü denim/kot markası Levi’s’in kurucusu Levi Strauss ile başlar. 19’uncu yüzyılda ABD’ye göç eden bir Alman olan Levi Strauss, San Francisco, California’da bir kuru mal tüccarıydı ve 1870’lerde şehrin altın madencileri ve diğer işçileri için iş pantolonları üretmeye başlamıştı. Bir gün bir müşterisi, “bir günü çıkarabilecek bir pantolon” siparişi verince Strauss, Fransa’dan ithal ettiği dayanıklı denim kumaş ile terzi Jacob Davis’e, “bel tulumu” adını verdiği bir pantolon diktirdi ve bu ürün anında popüler oldu. Başlangıçta “kahverengi” olan ürün bir süre sonra indigo mavisi ile özdeşleşti; kir göstermemesi ve dayanıklılığı ile tüm iş dünyasının ana iş giysisi olarak kendisine sağlam bir yer edindi. 20’nci yüzyılın başlarında ise kot pantolon işçi sınıfının giysisi olmaktan çıkarak halk arasında da popülerleşmeye • 72 başladı. 1950’lerde ve 1960’larda gençlik kültürünün ve başkaldırının sembolü haline gelen kot pantolonlar, o zamandan beri her yaştan insan arasında popüler olmaya devam ediyor. Peki, tüm dünyada “jean” hatta “blue jean” olarak bilinen bu pantolona biz de yazının başından beri neden “kot pantolon” diyoruz? Bu hikâyenin ardında ise Muhteşem Kot isimli girişimci yatıyor. Bir yugoslav göçmeni olan Muhteşem Kot lise öğreniminden sonra terziliğe başlar. Kendisini geliştirebilmek adına Fransa’da dönemin en iyi terzilik okullarından olan La Deveze Derrox’ta eğitim gören Muhteşem Kot, burada gördüğü işçi pantolonunun “blue jean” kumaşından çok etkilenir ve 1952’de Türkiye’ye dönünce aynı kumaşı Türkiye’de üretmeye karar verir. Tüm dünyada olduğu gibi denim kumaş Türkiye’de de büyük taleple karşılaşınca Muhteşem Kot, ürettiği pantolonları “KOT” olarak tesciller. 1960’lara geldiğimizde atölyesinde günde 200 adet kot üretimi seviyesine ulaşır ve ilk kot pantolonlar da Karaköy Necati Bey Caddesi ile Ankara’da Samanpazarı’nda satılmaya başlanır. Muhteşem Kot, bir süre çok iyi giden kot pantolon üretiminde, Özal döneminde serbest piyasa ekonomisine geçilmesiyle yurt dışından gelen markalarla mücadele edemez ve 1992 yılında fabrikayı kapatma kararı alır. Her ne kadar günümüzde “kot pantolon” ismiyle aktif üretim yapan bir firma olmasa da günümüzde kot pantolon hâlâ dilimizde olan bir terim. Öyle ki Muhteşem Kot’un markası artık Türkiye’de jenerik marka mertebesine ulaşmış da diyebiliriz. Bugün aramızda olmayan Muhteşem Kot’un hikâyesini, oğlu Aytaç Kot’un ağzından dinlemek için burayı tıklayabilirsiniz.

KOT KOTUN ANAYURDU TÜRKİYE Mİ? 

Doğum yeri tüm dünya tarafından ABD olarak kabul edilse de tarihçi Prof. Dr. Halil İnalcık'a göre kot pantolonun anayurdu Türkiye olabilir. İnalcık'ın tezine göre kot yani kaba pamuklu kumaş ilk kez 16’ncı yüzyılda Batı Anadolu'da üretildi. Dünya tarihini yazan 10 tarihçi arasında yer alan ve “Osmanlı tarihi babası” olarak tanınan Prof. Dr. Halil İnalcık'ın kot konusundaki tezi şöyle: “15 ila 17’nci yüzyıllar arasında, Denizli ve Akhisar yöresinde çok fazla pamuk yetiştiriliyordu. Türk pamuğu ince elyaf değildi. Dolayısıyla yapılan kaba pamuklu elbiseleri, köylü ve fakir insanlar kullanırdı. Daha sonra pamuklular Hindistan'dan gelen mavi boya (çivit) ile boyanmaya başlandı.” İnalcık'ın tezine göre, kotun yolculuğu, günümüzde kabul edilenin tersine bir coğrafi süreç izlemiş olabilir. İzmir'e getirilen bu kaba mavi pamukluların ilk ihracatı 16’ncı yüzyılda Fransa'nın Marsilya kentine yapılmış. Pek tabii buradan da İspanyollar tarafından ABD’deki kolonilerine götürülüp çiftliklerde çalışan Afrikalı zenci köleler ve Kızılderililere giydirilmiş olabilir.