DÜNYANIN EN ÖNEMLİ ÜÇ ANTİK MEDENİYETİNDEN BİRİ KABUL EDİLEN MISIR, BİN YILLARDIR NİL NEHRİ’NİN YARATTIĞI ZENGİNLİKLE ÇÖLDEN VERİMLİ BİR VAHA, ARDINDAN DA GÜÇLÜ BİR MEDENİYET VE KÜLTÜR YARATMIŞ BİR ÜLKE. AKDENİZ HAVZASINDAN ORTA DOĞU’YA, KUZEY AFRİKA’DAN ORTA VE GÜNEY AFRİKA’YA KADAR GENİŞ BİR COĞRAFYADA ETKİLİ OLAN MISIR, KIZILDENİZ'İ AKDENİZ’E BAĞLAYAN VE DÜNYANIN EN ÖNEMLİ SU YOLU OLARAK GÖSTERİLEN SÜVEYŞ KANALI’NA DA EV SAHİPLİĞİ YAPIYOR. HATTA BU KANAL ÜZERİNDEN GERÇEKLEŞEN TİCARET İLE KÜRESEL EKONOMİ ÜZERİNDE DE BİR GÜÇ ELDE EDEN MISIR, TÜRKİYE İLE ZAMAN ZAMAN SİYASİ SORUNLAR YAŞASA DA TİCARETTE GÜÇLÜ İŞ BİRLİĞİ SÜRDÜRMEYE DEVAM EDİYOR.

Afrika’nın üçüncü, dünyanınsa 43’üncü büyük ekonomisi olan Mısır, hızla artan nüfusu, Orta Doğu ve Afrika arasındaki avantajlı coğrafi konumu ve büyüyen ekonomisiyle Afrika pazarında ticaret fırsatları sunmaya devam ediyor.Asya ve Avrupa arasında önemli bir ticaret yolu ve dünya ekonomisinin kilit arterlerinden biri olan Süveyş Kanalı'na da ev sahipliği yapan ülke, “Küresel Rekabetçilik” açısından 2019 yılı verilerine göre 141 ülke arasında 93’üncü, “İnsani Gelişmişlik” endeksine göre 191 ülke arasında 97’nci, Dünya Bankası “İş Yapma Kolaylığı” endeksinde 190 üşlke arasında 114’üncü, “Ekonomik Serbestlik” endeksine göre 176 ülke arasında 151’inci sırada yer alıyor. 2000’ler öncesinde yüksek derecede merkezi bir ekonomiye sahip olan Mısır’ın, 2000 yılından bu yana para politikaları, vergilendirme, özelleştirme ve yeni iş mevzuatı gibi yapısal reformların hızı Mısır'ın daha pazar odaklı bir ekonomiye doğru ilerlemesine yardımcı olurken, Mısır, ülke dışından önemli oranda yatırım almaya da devam ediyor.110 milyonu aşan nüfusuyla Orta Doğu ve Kuzey Afrika’nın birinci, dünyanın ise 14’üncü kalabalık ülkesi olan Mısır’ın tüketici pazarı da hızla genişlemesini sürdürüyor.

ANTİK MISIR İLEGELEN ZENGİNLİK

Dünyanın en eski ve en köklü medeniyetlerinden birine ev sahipliği yapan Mısır topraklarının bilinen tarihi yaklaşık 7 bin yıl öncesine kadar gider. Bölgenin MÖ 3 binlerden önceki tarihine ilişkin detaylı bilgiler bulunmamakla birlikte, o dönemde yakın coğrafyadaki diğer örneklere benzer yerleşimler ve topluluklar olduğu tahmin edilmektedir. Bu tarihlere kadar Aşağı Mısır ve Yukarı Mısır olarak ayrılan iki bölge Tinis Kralı Menes tarafından birleştirilmiş ve takip eden süreçte yaklaşık 3 bin yıl devam eden, 31 hanedana ve onların da alt kollarına ayrılan uzun bir Firavunlar Dönemi yaşanmıştır. Firavunlar Dönemi’nin son yüzyıllarında yönetim zayıflamış ve uzun süren bir gerileme dönemi yaşanmıştır. MÖ 5’inci yüzyılda Persler tarafından işgal edilen Mısır, MÖ 332’de Pers İmparatorluğu’nu yıkan Büyük İskender tarafından alınmıştır. İskender’in ölümü üzerine yönetim, yardımcısı Ptolemaios Soter’e geçmiş ve onun kurduğu Ptolemaios Hanedanı döneminde Mısır ve Yunan kültürünün sentezlendiği yeni bir kültür ortaya çıkmıştır. Bu dönemde devletin sınırları Güney Suriye, Ege adaları, Libya ve Anadolu’ya kadar genişlemişse deMısır önce MÖ 195 yılında Selevkoslar’ın, MÖ 30 yılında da Roma İmparatorluğu’nun hâkimiyeti altına girmiştir. Roma döneminden sonra 640-642 yıllarında İslamiyet’in yayılmaya başladığı Mısır, bu tarihten itibaren yüzlerce yıl İslam devletlerinin hâkimiyeti altında varlığını sürdürmüştür. 1517 yılında gerçekleşen Rıdaniye Savaşı’nın ardından Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı idaresine giren Mısır, 18’inci yüzyılda İngiliz hâkimiyetine girmiş ve ancak 1922’de bağımsızlığını yeniden kazanmıştır.

EKONOMİSİ KÜRESEL KONJONKTÜRE ÇOK BAĞIMLI

Tarih boyunca Nil Nehri’nin yarattığı zenginliklerle büyüyen Mısır, günümüzde ise Suudi Arabistan ve BAE’den sonra Arap ülkeleri içinde üçüncü, Güney Afrika Cumhuriyeti’nden sonra Afrika kıtasında ikinci en büyük ekonomidir. Buna karşın özellikle 2013 yılında gerçekleştirilen darbe sonrasında ülke yalnızca siyasî değil ekonomik açıdan da büyük bir krize sürüklenmişti. Yükselen enflasyon, işsizlik ve yoksulluk rakamları ülkenin geleceği açısından olumsuz bir gösterge sunarken, ülke ekonomisinde öne çıkan ana sektörler ise turizm, petrol endüstrisi, tekstil ve hazır giyimdir.Mısır ekonomisini genel olarak etkileyen şartlara baktığımızda; sıkı para politikaları, yakın zamanda yaşanan devalüasyon, zayıflayan talep, Rusya-Ukrayna savaşının jeopolitik etkilerinin dünya ticaretine getirdiği yavaşlama, Afrika’dan yaşanan göç dalgası ve başta İsrail’in Gazze’ye yönelik büyük kayıplara yol açan saldırıları olmak üzere bölgesel jeopolitik gerginlikler gibi hususların ülke ekonomisini ciddi biçimde zorladığını görüyoruz.

KURTARICI SEKTÖRLER TURİZM VE LOJİSTİK

Mısır ekonomisinde belirleyici bir başka etken ise kuşkusuzSüveyş Kanalı’dır. Yine, Körfez ülkelerindeki inşaat projeleri, ilaç, kimya, petrokimya ve otomotiv sanayisi de önde gelen imalat sektörleri olarak sıralanırken, istihdamın asıl yoğunlaştığı sektör turizmdir. Ülke, dünyanın en eski ve mistik kültürlerinden birine ev sahipliği yaptığı için, başta antik dünyanın ayakta kalan tek harikası Gize Piramitleri olmak üzere, ülkede yer alan antik tapınaklar ve Mısır hazineleri her yıl milyonlarca turisti ülkeye çekmeye ve turizm gelirleri ülke GSYİH’sinin önemli bir bölümünü oluşturmaya devam ediyor.Bununla birlikte Mısır, önemli miktarda dış ticaret açığıda vermeyi sürdürüyor. Son yıllarda ihracat rakamları 2023’te 42,1 milyar dolarlık ihracatına rağmen 83,2 milyar dolarlık ithalat yapan ülke, oluşan dış ticaret açığını ise genellikle turizm sektöründen ve Süveyş Kanalı gelirlerinden elde edilen dövizle kapatmaya çalışıyor. Sanayi ürünleri dışında temel tarım ürünlerini de ithal eden ülke, dünya tahıl ürünleri ithalatında 2021 yılında 7’nci sırada yer alıyordu.Ülkenin başlıca ihracat kalemleri petrol yağları, altın, ham petrol, azotlu mineraller ve kimyasal gübreler, elektrik telleri ve kablolar, turunçgiller, televizyon alıcıları, etilen polimeterler, demir-çelik ürünleri, tekstil ürünleri olarak sıralanırken, başlıca ithalat kalemleri ise petrol yağları ve gazları, buğday, mısır, ham petrol, ilaç, binek otomobiller ve motorlu taşıtlar, telefon cihazları, dondurulmuş sığır eti, demir cevheri, şeker pancarı, palm yağı, soya fasulyesi, oto yedek parça ve kerestedir. Ülkenin ihracattaki en önemli ortakları Türkiye, İtalya ve Suudi Arabistan; ithalatta da Çin, ABD ve Suudi Arabistan olarak karşımıza çıkıyor.

İKİLİ TİCARET HER DÖNEM GÜÇLÜYDÜ

Türkiye ile Mısır arasında yüzlerce yıllık köklü ve derin ilişkiler bulunmakla birlikte, son birkaç yıldır yaşanan siyasi gelişmelere rağmen iki ülke arasındaki ticaret her dönemde sürmüştür.Bu kapsamda iki ülke arasındaki ticaret hacminin 2000’li yılların başlarından bu yana artış eğilimini sürdürdüğüde söylenebilir. 2000 yılında 500 milyon dolar seviyesinde olan yıllık toplam dış ticaret hacmi, 2023 yılında 3,8 milyar doları Mısır’dan Türkiye’ye ihracat, 2,8 milyar doları ise Mısır’ın Türkiye’den ithalatı olmak üzere 6,6 milyar dolara ulaşmıştı.Türkiye’nin Mısır’a ihraç ettiği başlıca ürünlere baktığımızda petrol yağları, demir-çelik, makine ve aksamları, binek otomobil ve diğer motorlu taşıtlar, alüminyum eşya, elektronik transformatörler ve kauçuk lastiklerin; başlıca ithalat ürünlerinde ise kimyasal gübreler, polimerler, altın, pamuklu mensucat ve hazır giyimin ilk sıralarda yer aldığını görüyoruz. Son beş yılda mineral yakıtlar ve yağlar ile demir-çelik sektörlerindeki ihracat azalırken, makinelerde yıllık ortalama yüzde 8 ve otomotivde yıllık ortalama yüzde 19 artış olması da dikkat çekicidir. Diğer yandan, Mısır’da kamu tarafından desteklenen atık su arıtma ve tuzdan arındırma tesisleri geliştirme üzerine büyük ölçekli altyapı projeleri, Türk makine sektörü için de bir fırsat alanı yaratmaktadır.

MAKİNE TİCARETİNDE ALINACAK ÇOK PAY VAR

Ülkenin ekonomik verilerive makine özelinde güncel ticaret rakamlarını incelediğimizde, BM İstatistik Bölümü verilerine göre Mısır’ın makine ihracatının, 2023’te yüzde 40,2 artarak 442,3 milyon dolar olarak kayda geçtiğini görüyoruz. Mısır’ın en çok makine ihraç ettiği ülkeler sıralamasında ise ilk sırada 50 milyon dolarla BAE, ikinci sırada 42,1 milyon dolarla Libya ve üçüncü sırada 38,7 milyon dolarla Suudi Arabistan yer alıyor. 2023’te Türkiye, Mısır’dan gerçekleştirdiği makine ithalatında yüzde 39,5’lik artışla 11’inci sırada yer alırken, 13,9 milyon dolar değerinde makine alımı yapmıştı. Bu dönemde Mısır’ın Türkiye’ye gerçekleştirdiği toplam ihracat içindeki makinenin payı da yüzde 0,4 olarak kayda geçti. Aynı dönemde Mısır’ın toplam ihracatının 42 milyar dolar olduğunu ve makine ihracatının toplam ihracattan yüzde 1,1 pay aldığını da söyleyelim.Diğer yandan, makine ithalatının, 83,2 milyar dolarlık toplam ithalattan yüzde 9,4 pay aldığı Mısır’da, geçtiğimiz yıl 7,8 milyar dolar tutarında makine ithal edildi. BM İstatistik Bölümü verilerine göre Mısır’ın en fazla makine ithal ettiği ilk 10 ülke listesinin ilk sırasında 2,2 milyar dolarlaÇin yer alıyor. Listenin ikinci sırasında bulunan İtalya’dan 1,1 milyar dolar değerinde makine ithal edilirken, üçüncü sıradaki Almanya’dan 2023’te ithal edilen makinelerin değeri ise 938,6 milyon dolar oldu. Bu dönemde Mısır’ın makine ithalatında 6’ncı sırada yer alan Türkiye’den de yüzde 5,5’lik düşüşle 398,6 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirildi. Bu veriyle, Mısır’ın toplam 7,8 milyar dolarlık makine ithalatından 2023’te Türkiye’nin aldığı payın yüzde 5,1 oranında gerçekleştiğini; Mısır’ın Türkiye’den yaptığı 2,8 milyar dolarlık toplam ithalat içinde makinenin payının ise yüzde 14,3 olduğunu söyleyebiliriz.

SÜVEYŞ KANALI MISIR İLE TİCARETTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

1. Mısır’da birçok selamlama ve selamlaşma uygulaması vardır. İlk tanışmalarda el sıkışılır ve nazik bir şekilde hâl hatır sorulur. 
2. Unvanlar Mısır’da çok önemlidir ve statüyü simgeler. İlk tanıştığınız kişilere resmi olarak tam unvanıyla ve soyadıyla hitap etmeniz gerekir. Mısır’da insanların genellikle üç ismi vardır, hitap ederken sonuncuyu kullanın. 
3. İlk tanışmada kart değişimi yapılır. Kartın bir yüzünün İngilizce diğer yüzünün de Arapça olması önerilir. 
4. Mısırlılar dış görünüşe önem verirler. İş görüşmeleri için kıyafet resmi ve klasik olmalıdır. Takım elbise ve kravat tavsiye edilir. Ayakkabılara da ayrıca özen gösterilmelidir. 
5. Kadınların sade ve abartısız giyinmeleri önerilir. Kısa kollu, dekolte, mini etek ve dar kıyafetlerden kaçınılmalıdır. Aksi takdirde rahatsız edici bakışlarla muhatap olunabilir. 
6. Mısırlılar konuşurken yakın durmayı severler. Dostlar arasında birbirlerini yanaklarından öpme çok yaygındır. Ayrıca Mısır’da erkekler el ele yürüyebilir. Mısırlı muhatabınız elinizi tutarsa bu bir dostluk işaretidir.
7. Sol el kirli kabul edilir, o nedenle sol elinizi kullanmayın.
8. Mısır’da yemek kültürü ve misafirperverlik çok önemlidir. Bir yemek ya da içecek ikramının geri çevrilmesi büyük kabalıktır. Yemek yerken sadece sağ elinizi kullanın.
9. Hediye Mısır kültüründe önemli bir yer kaplar. Hediyeler iki elle alınır ya da verilir. Sol elle asla hediye vermeyin ve almayın. Hediyeyi hemen açmayın.
10. Mısır’da şirketlerde katı bir hiyerarşi vardır. Grup içindeki hiyerarşiye saygı duyulur.
11. Randevu alırken hicri ve miladi takvime çok dikkat edin. Randevularınızı birkaç hafta önceden ayarlayın ancak son hafta telefon ya da e-posta ile teyit edin.
12. Kural olarak randevunuza tam zamanında gitmeniz beklenir ama muhataplarınız sizi saatlerce bekletebilir. Randevunuza geç kalacaksanız çok da dert etmeyin. Kahire’nin trafiğini de dikkate aldığınızda gecikeceğinizi bildirmeniz yeterli olur. Geç kaldığı için kimseye kızmayın. Yabancı iş insanlarını bekletmek özellikle yapılan bir uygulamadır. Bu nedenle aynı gün içinde birden fazla randevu almamaya dikkat edin.
13. Görüşmelerde önce muhataplarınızın ve ailelerinin sağlığı ve mutluğunu sormanız büyük bir incelik olur.
14. Muhatabınız sizi tam olarak tanıyıp güven duyana kadar iş ilişkiniz ilerlemez. İş ve dostluk ilişkisi birlikte yürüyebilir.
15. Her türlü kararı alırken tepedeki yöneticinin yetkisindedir. Zaman zaman diğer çalışanların görüşlerine başvurulduğu da olur.
16. Muhatabınızın tüm dikkatini size vermesini beklemeyin. Salona girenler ya da kendi aralarında yaptıkları konuşmalarla ve muhatabınıza gelen telefonla bölünebilir. Sabırlı olun. Görüşmeler esnasında Mısırlılar kendi aralarında seslerini yükseltebilirler. Bu Mısırlıların tartışma şeklidir. Size karşı açık olmayabilirler. Bir şeyi reddedeceklerse gülerek “inşallah” derler.
17. Konuşurken muhataplarınızla göz teması kurun. Mısır’da birisinin gözlerinin içine bakmak dürüstlüğün ve özgüvenin işaretidir.
18. Mısırlılara karşı çok sert ve saldırgan bir pazarlama stratejisi izlemeyin. Mısırlılar sıkı müzakerecidirler.
19. Mısırlılar her zaman yüz yüze görüşmeyi ve sıklıkla ziyaret edilmeyi tercih ederler. Telefon, faks ya da e-posta ile iş yapılması düşünülemez.
20. Mısır’da sadece iş değil her şey yavaş yürür. Hemen ve kesin sonuç asla beklenmemelidir.
21. Diğer taraftan çoğu iş sözleşmesinin hükümet kurumlarının onayına tabi olduğunu ve onayın alınmasının çok uzun sürebileceğini aklınızdan çıkarmayın.
22. Genel olarak Mısırlı iş insanlarının ve hükümet yetkililerinin muhafazakâr bir iş anlayışına sahip olduğu söylenebilir.
23. Mısır’da kulüp üyeliği yaygın olup, kulüplerin yönetimlerinde yer almak bir statü göstergesidir.
24. Mısır’da iki tür kanun sistemi mevcuttur. Şeriat hükümleri mevcutsa da bunlar genellikle kişisel işlere bağlı hukuki sorunların halinde kullanılır.

Kaynak: 1Özkan Aydın, Uluslararası İş Kültürü, Sayfa 232-237, 2Ticaret Bakanlığı, Kolay İhracat Portalı Mısır İş Kültürü Sayfası