Mühendislik Eğitim Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği (MÜDEK), 2002 yılında, Türkiye ve KKTC’de mühendislik eğitimi veren...

Mühendislik Eğitim Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği (MÜDEK), 2002 yılında, Türkiye ve KKTC’de mühendislik eğitimi veren fakültelerin dekanlarından oluşan Mühendislik Dekanları Konseyi (MDK) tarafından, bu fakültelerin mühendislik lisans programlarının değerlendirmek için ayrıntılı bir program düzenlemek ve uygulamak üzere, bağımsız bir platform (Mühendislik Değerlendirme Kurulu) olarak kuruldu. Kurum, 25 Ocak 2007 tarihinde, MÜDEK kısa adını kullanmaya devam ederek “Mühendislik Eğitim Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği” adında bir dernek olarak tüzel kişilik kazandı. 16 Kasım 2007’de, YÖK Genel Kurulu’nun kararıyla yükseköğretim kurumlarının mühendislik programlarında ulusal, sektörel ve program yeterlilikleri odaklı, ulusal bir akreditasyon kuruluşu olarak resmen tanındı. Beş yıl süreli bu tanınma durumu 1 Şubat 2013 tarihinde beş yıllığına yenilendi.

MÜDEK’in Türkiye’deki çeşitli mühendislik eğitim programları için akreditasyon, değerlendirme ve bilgilendirme çalışmaları yaparak mühendislik eğitimi kalitesinin yükseltilmesine katkıda bulunmayı amaçladığını aktaran MÜDEK Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Ramazan Yıldırım, “Bu amaç doğrultusunda yerine getirdiğimiz faaliyetleri ise şöyle sıralayabiliriz: MÜDEK ölçütlerine ve dolayısıyla uluslararası normlara uygun programlara akreditasyon veriyor, mühendislik eğitim programlarının öz değerlendirme ve sürekli iyileşme çalışmalarına yönelik çalıştaylar düzenliyoruz. Bunun yanında iş dünyasından ve üniversitelerden gönüllü ve öğrenci değerlendiricileri yetiştirmeye yönelik de çalıştaylar organize ediyoruz. Çıktı temelli değerlendirme anlayışının yerleşmesine katkı sağlamak için diğer branşlardaki akreditasyon kuruluşlarıyla işbirliği yaparak onlara destek veriyoruz. Uluslararası normlarla uyum ve kendi dış değerlendirmemizin sağlanması amacıyla uluslararası kuruluşlarla ilişkiler kurarak söz konusu kuruluşların çalışmalarında yer alıyoruz” diyor. Ramazan Yıldırım, MÜDEK’in mühendislik eğitimin kalitesini yükseltmeye yönelik çalışmaları hakkında detaylı bilgiler verdi.

MÜDEK’in personel yapısı kurulları, komiteleri, çalışma grupları ve akreditasyon değerlendirme takımları hakkında bilgi verir misiniz?

MÜDEK bağımsız bir dernek statüsündedir ve derneklerle ilgili yasa ve yönetmeliklere bağlı çalışır. Diğer derneklerde olduğu gibi en üst karar organı genel kuruldur. Dernek faaliyetlerini genel kurul tarafından seçilen yönetim ve denetim kurulu yürütür. Değerlendirme takımlarını kurmak, görevlendirmek ve takımlardan gelen raporlar doğrultusunda akreditasyon kararlarını almak Mühendislik Eğitim Programları Akreditasyon Kurulu (MAK) adındaki bir kurula aittir ki bu kurulda üniversite ve sanayi temsilcilerinin yanında TMMOB ve Türkiye Kalite Derneği’nden de (KalDer) üye temsilciler bulunuyor. Ayrıca daha önce yöneticilik de yapmış deneyimli üyelerimizden oluşan bir danışma kurulumuzla eğitim, sürekli iyileştirme, finans, aday belirleme ve ölçütler komiteleri kendi alanlarıyla ilgili çalışmaları yürütüyor. Derneğimizin günlük faaliyetleri genel sekreter, idari ve mali işler yöneticisi ve ofis yöneticisinden oluşan üç kişilik kadro tarafından gerektiğinde dışarıdan da hizmet alınarak yürütülüyor. Parasal işlemlerimiz mali denetime açık dernek iktisadi işletmesi üzerinden yapılıyor. Akreditasyon değerlendirme takımlarımız genelde bir takım başkanıyla değerlendirilecek her program için biri asil diğeri eş olmak üzere iki değerlendiriciden oluşuyor. Ayrıca ilk defa veya süresi dolduğu için yeniden genel değerlendirme yapılacak kurumların değerlendirme takımlarında bir öğrenci değerlendirici de görevlendiriliyor. Değerlendiricilerimiz akredite olmuş üniversitelerdeki öğretim üyeleriyle sanayide kalite ve yönetim deneyimine sahip kişilerden oluşan 300 civarındaki gönüllü değerlendirici havuzundan seçiliyor. Her değerlendirici göreve başlamadan önce mutlaka eğitime alınıyor ve ilk değerlendirme görevine mümkün olduğunca deneyimli bir başka değerlendiriciyle birlikte başlıyor. Söz konusu takımlarda mümkün olduğunca üniversite ve sanayi temsilinin olmasına da özen gösteriyoruz. Öğrenci değerlendiriciler de akredite olmuş kurumlardan seçilip eğitiliyor ve ziyaret edilen kurumlarda öğrencilerle görüşüp takıma destek veriyor.

MÜDEK’in ulusal ve uluslararası yetkilendirme çalışmaları ve tanınırlığıyla ilgili bilgi verir misiniz?

Öncelikle şunu belirtmekte yarar var. Uluslararası tanınırlığın ilk koşulu ulusal düzeyde yetkilendirilmedir. 2007 tarihinde YÖK, MÜDEK’i yükseköğretim kurumlarının mühendislik programlarında ulusal, sektörel ve program yeterlilikleri odaklı, ulusal bir akreditasyon kuruluşu olarak resmen tanıyarak beş yıl süreyle yetkilendirdi. Yetki süresi de 2013 yılında beş yıllığına yeniden uzatıldı.

Ulusal akreditasyon ajanslarını tescili bundan sonra 2015 yılında kurulan Yükseköğretim Kalite Kurulu tarafından yapılacağı için 2018 yılında süre uzatma için bu kurula başvuracağız. Uluslararası düzeyde ise mühendislik akreditasyon alanındaki faaliyet gösteren iki önemli şemsiye kuruluşun üyesiyiz ve verdiğimiz akreditasyon bu kuruluşlara üye diğer ülkelerin ajansları tarafından tanınıyor. Bunlardan ilki Avrupa Mühendislik Eğitimi Akreditasyon Ağı (European Network for Accreditation of Engineering Education -ENAEE) isimli kuruluş. MÜDEK bu kuruluşa Kasım 2006 tarihinde üye oldu ve 2009 yılının Ocak ayından itibaren akredite ettiği mühendislik eğitimi lisans programlarına EUR-ACE etiketi vermek üzere ENAEE tarafından yetkilendirildi. Gönüllülerimiz, 14 Avrupa ülkesinden akreditasyon ajanslarının yer aldığı bu kuruluşun çeşitli kurullarında aktif olarak görev de alıyor. Bunun yanında 2011 yılının Haziran ayından bu yana Uluslararası Mühendisler Birliği (International Engineering Alliance) bünyesinde Washington Anlaşması’nın (Washington Accord) tam imzacı yetkisiyle kabul edilmiş üyesiyiz. Dünyanın çeşitli bölgelerinden 23 ülkenin ajanslarının imzaladığı bu anlaşma bir üyenin verdiği akreditasyonun diğerleri tarafından da tanınmasını sağlıyor.

MÜDEK’in değerlendirme ve akreditasyon süreçleri nasıl ilerliyor?

MÜDEK olarak 31 Ekim 2017 itibarıyla, 51 yükseköğretim kurumundan ve 28 mühendislik disiplininden toplam 268 mühendislik lisans programını akredite etmiş durumdayız. Bu programların önemli bir bölümü birden fazla kez MÜDEK tarafından değerlendirildi. MÜDEK tarafından akredite edilmiş programların listesi ve bunların akreditasyon süreleri MÜDEK’in web sitesinde görülebilir. Değerlendirme sürecini üyesi olduğumuz uluslararası kuruluşlar tarafından belirlenen standartlar ve ilkeler doğrultusunda yürütüyoruz. Bu süreci şöyle özetleyebiliriz:

• Yükseköğretim kurumları, her yılın Ocak ayının sonuna kadar, akreditasyon başvurusu yapmak istedikleri mühendislik programlarını MÜDEK’e bildirir.

• MÜDEK Akreditasyon Kurulu (MAK) bu başvuruları inceler ve değerlendirmeye alınabilecek programları ilgili yükseköğretim kurumlarına bildirir.

• Yükseköğretim kurumları, değerlendirmeye alınacak programları için MÜDEK tarafından belirlenmiş şablona uygun olarak hazırladıkları öz değerlendirme raporlarını Temmuz ayının sonuna kadar MÜDEK’e gönderir.

• MÜDEK, yükseköğretim kurumları tarafından gönderilen öz değerlendirme raporlarının ön değerlendirmesini yapar. Yapılan ön değerlendirme sonucuna göre öz değerlendirme raporunda düzeltmeler yapılması ya da değerlendirme başvurusunun geri çekilip gerekli iyileştirmeleri yaptıktan sonra, bir sonraki döneminde yeniden yapılması istenebilir.

• Uygun bulunan öz değerlendirme raporları MAK tarafından oluşturulan değerlendirme takımlarına gönderilir.

• Değerlendirme takımları öz değerlendirme raporlarını MÜDEK değerlendirme ölçütleri çerçevesinde inceler.

• Değerlendirme süreci kapsamında, her değerlendirme takımı değerlendirdiği programları yürüten yükseköğretim kurumuna bir kurum ziyareti gerçekleştirir. Kurum ziyareti genellikle üç gün sürer ve Ekim-Aralık ya da Şubat-Nisan aylarında gerçekleştirilir.

• Değerlendirme takımı, kurum ziyareti sonunda saptadığı yetersizlikleri kuruma yazılı olarak bildirir. Kurum dilerse, bu yetersizliklerle ilgili olarak takım başkanına 30 gün içinde yanıt verebilir.

• Değerlendirme takımı, varsa kurumun yolladığı yanıtları da göz önüne alarak taslak değerlendirme raporunu hazırlar ve MAK Başkanlığı’na gönderir.

• Taslak değerlendirme raporları tutarlılık ve yazım kontrolünden geçirildikten sonra kesin hale dönüşür ve karar için MAK’a iletilir.

• MAK, Haziran ayı içinde yaptığı karar toplantısında, o dönem yapılan tüm program değerlendirmelerinin sonuçlarını görüşür ve söz konusu programlar için akreditasyon kararlarını alır.

• MAK tarafından alınan akreditasyon kararları ve bu kararların dayandığı değerlendirme raporları Temmuz ayı başında ilgili yükseköğretim kurumlarına iletilir. MÜDEK resmi sitesindeki akreditasyon almış programlar listesi de eş zamanlı olarak bu kararlar doğrultusunda güncellenir.

MÜDEK’in akreditasyon ölçütleri nelerdir?

MÜDEK üniversiteleri, fakülteleri ya da bölümleri değerlendirmez. Dolayısıyla bizim yaptığımız iş Yükseköğretim Kalite Kurulu tarafından yürütülen, üniversitelere yönelik dış değerlendirme sürecinden çok farklı. MÜDEK, YÖK tarafından tanınan yükseköğretim kurumlarının mühendislik eğitim programlarını değerlendirir ve akredite eder.

Bunu yaparken de belirli ölçütler kullanır. Ölçütlerin güncel sürümleri de MÜDEK web sitesinde yer alıyor. MÜDEK program çıktılarına (mezun kazanımlarına) dayalı değerlendirme ve akreditasyon yapar. MÜDEK Mühendislik Lisans Programları Değerlendirme Ölçütleri; Türkiye Yükseköğretim Yeterlikler Çerçevesi (TYYÇ) Mühendislik Temel Alanı Lisans Yeterlikleri (akademik ağırlıklı), European Network for Accreditation of Engineering Education (ENAEE) tarafından yayımlanan EUR-ACE Çerçeve standartları (lisans seviyesi) ve International Engineering Alliance (IEA)/Washington Accord (WA) kapsamında belirlenen mezun nitelikleri (WA Graduate Attributes) adlı ulusal ve uluslararası standartları karşılayacak biçimde geliştirildi. Söz konusu bu ölçütler sürekli revize ediliyor.

MÜDEK tarafından akredite edilen lisans programları hangileridir?

MÜDEK olarak kuruluş amacımıza uygun biçimde sadece mühendislik lisans programlarını akredite ediyoruz. Akreditasyon işlemleri de belirli ölçütlere göre yapılıyor ve bu ölçütlerin çoğu bütün mühendislik programları için geçerli. Ancak bu genel ölçütlerle birlikte, farklı mühendislik disiplinlerinin kendilerine özgü ihtiyaçlarını karşılamak üzere o disiplinden gelen gönüllülerle birlikte oluşturduğumuz, disipline özgü ölçütler de kullanıyoruz. Şu an için en yaygın mühendislik disiplinleri de dâhil olmak üzere 24 mühendislik disiplinine özgü ölçütlerimiz var ve bu disiplinden olan programları akredite edebiliyoruz. Daha önce akredite etmediğimiz ama yaygınlaşan yeni bir mühendislik disiplinin ortaya çıkması durumunda bir çalışma başlatarak o disipline özgü ölçütleri de geliştirip, yine aynı veya benzeri disiplinlerden değerlendirici adaylarımızı eğitip o disiplini de akreditasyon listemize alıyoruz. Aslında mühendislik yüksek lisans programlarını da akredite edebiliyoruz fakat bugüne kadar başvuru olmadığı için hiç akreditasyon vermedik.